Bij opzettelijk veroorzaakte schade meestal geen vergoeding

Onzeker voorval

Dat elk mens op enig moment komt te overlijden staat vast, maar het moment waarop dit overlijden plaatsvindt is onbekend. Ook een gebeurtenis waaruit schade voortvloeit ‘overkomt’ een mens in de regel. Daarom sluiten we bijvoorbeeld een reisverzekering af. Voorwaarde om iets te kunnen verzekeren is dat er sprake moet zijn van een “onzeker voorval”.

Opzet

Bij een opzettelijk veroorzaakte schade is er geen sprake van onzekerheid. De meeste verzekeringsvoorwaarden bepalen dan ook dat schade die opzettelijk wordt veroorzaakt niet voor vergoeding in aanmerking komt. Steekt dus iemand met opzet zijn woning in brand dan zal hij voor de daardoor ontstane schade geen beroep kunnen doen op zijn brandverzekering.  Vrijwel iedereen zal het hiermee eens zijn. Want zou deze opzettelijk veroorzaakte schade wel door de verzekeringsmaatschappij worden uitgekeerd, dan zullen alle verzekerden via de premie hieraan moeten meebetalen. Te voorspellen is dat de premies van verzekeringen dan fors omhoog moeten!

Aansprakelijkheidsverzekeringen

Het zelf moeten dragen van opzettelijk toegebrachte schade aan eigen eigendommen geeft over het algemeen weinig discussie. Anders ligt dit met schade die iemand opzettelijk aan een ander toebrengt. Een voorbeeld. Bij een ruzie in een café slaat iemand een bierglas kapot en steekt daarmee in het gezicht van een ander. Deze verliest daarbij definitief het zicht in een oog. In beginsel zal degene die met het bierglas heeft gestoken deze schade moeten vergoeden. De vraag is dan of hij voor de financiele schade die hij moet betalen een beroep kan doen op zijn aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren, AVP. 

Voor het slachtoffer kan het antwoord op deze vraag heel belangrijk zijn wanneer degene die het letsel heeft veroorzaakt zelf geen vermogen heeft om de schade te vergoeden. Is er geen verzekering waarop het slachtoffer zijn schade kan verhalen en is de dader onvermogend, dan blijft het slachtoffer in beginsel met zijn schade zitten. Een beroep op het Schadefonds Geweldsmisdrijven zal in dit soort situaties, waarin het slachtoffer mogelijk een actieve rol had in het ontstaan van de ruzie, vaak niet slagen. 

Veel rechtspraak

Het begrip “opzet” lijkt duidelijk, maar dat is schijn. Voor rechters worden talloze procedures gevoerd waarbij partijen van mening verschillen wat onder het begrip “opzet” moet worden verstaan. Het gaat dan bijvoorbeeld om de vraag of er pas sprake is van opzet als de dader de uiteindelijk opgetreden schade ook daadwerkelijk heeft beoogd. In ons voorbeeld betekent dit dat moet worden aangetoond dat de dader met het steken met het bierglas de bedoeling had de ander aan een oog blind te maken. Een andere uitleg is die waarbij je al spreekt van opzet wanneer de dader zich bewust was van het risico dat door zijn handeling een bepaalde schade kon optreden, maar zich door dit risico niet heeft laten weerhouden om zijn handeling toch uit te voeren. Als we terugkeren naar ons voorbeeld: Van opzet zou sprake zijn indien de dader weliswaar niet het doel had bij de andere partij blindheid te veroorzaken, maar kort voor het steken wel besefte dat dit het gevolg van zijn daad kon zijn.

Begrip opzet wordt in verzekeringsvoorwaarden aangepast

In de loop van 2020 zullen veel verzekeringsmaatschappijen in hun polisvoorwaarden van aansprakelijkheidsverzekeringen voor particulieren, AVP, de definitie van opzet aanpassen. De kern van de clausule is dat als iemand met opzet iets doet of nalaat waarmee hij weet of objectief gezien behoort te weten dat dit tot schade leidt (of redelijkerwijs kan leiden) en hij die handeling toch verricht of nalaat en daarmee de aanmerkelijke kans aanvaardt dat er zaak- of letselschade ontstaat, verzekeraars (de gevolgen) van dit maatschappelijk onwenselijk gedrag niet willen vergoeden. De aanpassing zal er in de praktijk toe leiden dat verzekeringsmaatschappijen vaker dan tot nu toe een beroep op deze clausule gaan doen. Slachtoffers zullen vaker voor het kunnen verhalen van hun schade afhankelijk zijn van de vraag of de dader voldoende vermogen heeft om deze schade uit eigen middelen te vergoeden. Daders zullen de schade die zij veroorzaken minder vaak op hun aansprakelijkheidsverzekering kunnen verhalen en zelf moeten dragen.